Botanical Name : Oryza sativa L

English : Rice / Paddy

Hindi : Dhan / Chawal


   Kan hotuten Zoram loneitu a chhuah tur SRI chungchang ziak turin min rawn ruat ve a. Ka thiam ang tawk, mawl leh tawi te, a nih dan bo si lovin kan ziak ve a ni e. 'A chanchin hrilh chu ka duh, ka hrilh chu a ropui a' tih ang deuhvin SRI chanchin sawi hi a nuam a, a makin a ropui a kan ning thei lo; miten hre ve se hi kan ti em em a ni.


   SRI hi buh chin dan thar a ni a, buh chi a ni lo. Kum 1983 - '85 vel khan Kristian puithiam Social Worker ropui tak Fr. Henri de Laulanie, SJ-an Madagaskar thliarkar atanga a hmuhchhuah a ni a. A hmuhchhuah dan pawh tihpalh (accident) thil mah zawk a ni. Antsirabe-a farm school-ah chuan an tum aia hmain buh tiak phun sawn a ngai ta a, tichuan ni 15 a upa chauh chauhte kha an phun sawn ta a, mahse, a tha duhin a pengte a lo tam phian a, a thar a hlawk ta phian mai bawk si a. Chuta tanga lo lar chho ta a ni a. Madagaskar ram pawnah erawh chuan chumi hnu kum 15 zet 1999 khan a hmasa ber atan China rama Nanjing Agricultural University ah leh Agency for Agriculture Research and Development, Indonesia ten an enchhin ve tan chauh a ni.


   Asia ram hi a ti tantu te kan ni a. Philippine, Sri Lanka, Cuba, Bangladesh, China, Cambodia, Indonesia, Thailand leh India te hi a ti nasatu kan ni hrih a. Heng ramah hian ti nasa tawh bawk mahse in zir chung zela uar chhoh zel a ni. India ramah chuan Rice Research Station-ah chik taka zir mek a ni a, chuti chungin loneitu mipuite SRI zawm tir turin nasa takin tan an la bawk a. Govt of India pawhin a enchhinna leh mite kawhhmuhna tur (demonstration) atan sum tam tak a seng reng a. Keini State tan kum 2008-09 khan Rs 10.00 lakhs (Nuai sawm) kan seng a, chu chu unit 500 (acre 500) a demonstration tihna tur a ni. Kum 2009-10 khan Rs 15.00 lakhs (Nuai sawmpanga) District hrang hrangah kan sem leh a. 2010-11 ah phei chuan lo Rs. 18.00 lakh sem a ni leh bawk. Leilet tamna District Kolasib, Champhai leh Serchhip te chu pek uar bik an ni a, nasa taka tan la tura tih an ni. Hetih lai hian District dang 5 leh Directorate pawh theihtawp chhuaha demonstration ti tura tih an ni ve tho.


   India ramah hian Tamil Nadu, Kerela, Andra Pradesh leh Tripura te hi SRI-a hma hruaitu deuh an ni a, Tripura-ah phei chuan a lar tawh hle a. An leilet neitu zinga 100 a 30 (30%) laiin SRI hi zawm tawh a report a ni. A ti apiangin an zawng chhang zel a ni awm e. Kum 2008-09 kharif chhung khan Aizawl dai bul Reiek kawng bulah SRI hi enchhin tan a ni a. District hrang hrang Saiha, Lawngtlai, Serchhip leh a dangte atangin loneituten an rawn tlawh a. A hmu leh hria apiangin mak tiin tihve nghal ngei an tum hlawm.


   SRI chungchang hi AIR (Air India Radio) Aizawl Station atangte, Doordharshan Aizawl atangte, Zoram loneitu 2008, Oct - Dec issue ah te, tunlai chanchinah leh nitin chanchinbu thenkhatahte tihchhuah a ni tawh a. Farmers leh Department Officers training ah te tih lan leh sawi a ni tawh thin a. Sawi tawh tih a awm lo, kan sawi zel ang a, a tak pawhin kan entir zel bawk ang. Sawi nawn a nuam a ni.


   National Seed Congress, January ni 18-20, 2010 New Delhi a neih chuan recommendation an siam 8 zingah SRI hi buh, buhtun leh a dang Breeder leh Foundation seed tihchhuah nan a recommend a. The Hindu Survey of Indian Agriculture 2009 ah pawh SRI hi buhthar zaa 50-100 (50-100%) a tipungtu mai nilova, natna hri leh rannungte do thei zawk leh khawkheng (drought), buh tlu (lodging), thli tih chhiat (storm damage) leh a dangte pawh ti ziaawm tura sawi a ni a. Chubakah SRI tih dana an buh, lei, tui leh thlai chaw (organic) manage dan tih danglam vangin an ram, tha sên, tui hman leh sum sen (capital) atanga tharchhuah a pung in a hlawk em em in an sawi bawk.

Source : Lalthanzuala
MSc.(Ag) ,Agro, PG Dip.Agmark
Thlai chin dan
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Mizoram
Page No : 50 - 56
First Edition-2011


System of Rice Intensification (SRI) tihdante :


   l) Buh chi hi chiah uingho sa nise, chu chu a kûina tur chikuang, nursery kan tih mai uluk taka siamah rual taka theh tur a ni. Chikuang chu rih pawn a, thingphel emaw dap emaw mau phel emaw a khuah tur. Buh chi theh hnuah lei dip leh di emaw buhpawl emaw a khuh tur a ni a, ni khat danah emaw fimkhur taka tui pek tur. Buh a lo tiahin a khuhna hi dahsawn leh tur.


   2) Hectare khat a phun turin buh chi kg 5 kûi ila a tawk. Chutiang anih chuan acre khata phun tur kg 2 kûi ila a tawk chiah. Nursery-te chu metre 1 a zau, a sei zawng erawh a remchan dan anga siam tur a ni. Lo a zau deuh chuan hmun hrang hranga siam a tha, a chi tiak thiar vel a awlsam zawk vangin.


   3) Buh tiakte chu ni 8 a upa anih atangin a phun sawn theih a, ni 15 a upa thleng hi duhthusam a ni. A ai chuan upa lo se a tha. Hetih hun hian buh tiakin hnah pahnih a nei ber. Thlai tiak dang phun pawhin a naupang pang phun a tha fo.


   4) Phun sawn dawn hian buh tiakte hi pawh chi a ni lova, fimkhur takin thir phek emaw cement mistiri hmanrua grandhi te hian lawk tur a ni. An la naupangin an la no em em a, kan hliam hauh tur a ni lo. Minute 15-30 chhungin kan phun fel vek tur a ni. Heng buh tiak lawk sa pawh hi khote, tray te in emaw keng ila a tha. Hetianga buh phun hian a nung nghal mai a, phun tirha a than chawl lailawk leh eng tiar tuar pawh a awm ve lem lo. Hetia buh tiak naupangte kan phun hian buhin than hun a neih rei phah a chu chu a pengin a lo pun phah bawk a, buh a lo thar tamin a thar hlawk phah a ni.


   5) Buh phun hian a tlar a ngil tur a ni a, a tlar a a bi inkar te pawh a inang thlap tur a ni. Square in an phun thin. Chumi awmzia chu a tlar kar pawh inches 10 emaw 12 emaw 15 emaw a ni anga, tlar 1 a a bi inhlat dan pawh inches 10 emaw 12 emaw 15 emaw a ni bawk tur tihna a ni. Bi khatah pakhat chauh zel phun tur a ni a, pahnih a lo awm palh a nih pawhin chu aiin a tam tur a nilo. A bi leh tlar khat dan hi a lei a that dan leh a buh pen duh danah a innghat bawk.


   6) Lei hi uluk taka leh tur a ni a. Lei pawh uluk tak leh chiar tha taka kawi tur a ni. A in level tha em em tur a ni bawk. Tin, phun laiin tui a tling tur a nilo.


   7) A tlar ngil tak leh a bi inkar inang leh ngil, rual taka kan tih theih nan hrui emaw hmawlh emaw, a hran a an siam marker an tihte hmang thei ila a tha hle.


   8) Phun hnu pawh hian tui pek mai chi pawh a ni lova, a lei leh a ram leh khaw awm dan a zirin ni 2-6 danah te tui tling lova, a lei tihnawng khawp chauhva pek tur a ni a, chutiang chuan kalpui zui tur. A leite pawh sin te te chuan khi sela a pawi lo, a khi nasa tur a nilo thung. A tulzum tan atanga a seng hma ni 15 vel thleng tui pante a chim tir tur a ni a, chutah sah kang zui tur. Duhthusam ah chuan chhun pachan lai emaw ni sat vanglaia tui pek loh hram tur a ni. Tui a mamawh tlem em avang hian Mizoram atan hian thil tih itawm tak a ni.


   9) SRI tihna hmun hi tui control theihna nise duhthusam a ni. Tui tam lutuk paihna drainage channel leilet sirah awm sela; tin, bial chhungah pawh metre 2-3 danah tui tlinna tur channel emaw furrow emaw siam a tha.


   10) Hetianga SRI dana buh chin hian hnim pawh a thang duang duh hle, mahse, phun atanga ni 10 vel atangin hnim hman lova hlo hi thlawh zel tur. Hlo tûr hi recommend chu a ni chiah lova, a hnim awm a zirin hman pawh a tha zawk thei. Tin, Rotary Weeder (hlo thlawhna) a awm a, a tangkai hle. Hei hian lei a let chiar a, hnim pawt phawiin leiah a hnim phum nghal bawk a, lei titha tura tihdan kawngkhat a ni nghal. Weeder a hlo thlawh dawnin a hma nikhatah tui lo pek hmasak phawt tur a ni.


   11) SRI dana buh chin hian a peng tam duh hle mai a, a zung a hriselin a sei bawk a, hei hi a hlawkna chhan chu a ni. Bi khat a buh tiak 1 lek phun si khan 60 te, 70 te leh 100 chuangte pawh a peng thei. Chuvangin phun khat hi a ngai a, rin ngam mai tur. A than chak avang leh a pen tam avang hian hlo thlawh pawh a hautak rei lo thung. A vui rau rauah pawh a zakzeh emaw vui puitling lo a awm ngai meuh lo.


   12) Buh kung a tha a, a peng tam a, a rah a that bawk avangin chaw a ei nasa in lei a da duh hle tura ngaih tur. Chuvangin leithain kan chawm uluk hle tur a ni. Leitha pek tur zatve hi Organic leitha nise a zatve dang erawh chu chemical fertilizer hmanga pek tur a ni thung.


   Sawi tawh angin SRI danglamna chu buh chin dan pangngai aia buh a thar hlawk em em mai hi a ni a. Kum 2004-05 leh 2005-06 a Mizoram leilet a kan buh thar hlawk dan chu hectare khatah a hum in 26.80 qtl leh 27.30 qtl a ni a, a buhfai erawh chuan 18.70 qtl leh 19.1 qtl a ni thung. Hetih hun chhung vêka All India a buh thar dan chu 19.80 leh 21.00 qtl a ni thung. Hetih lai hian SRI tih dana buh chin erawh chuan a hum a ni emaw a fai a ni emaw a hmun ngaiah a thar hlawk bik em em a, a let li (4) let nga (5) in a thar hlawk zawk a, hei hi Zoram chhunga Agriculture Department in a enchhinnaah pawh chiang taka hmuh a ni.


   Agronomy Section, Directorate of Agriculture in 2009 kharif a demonstration (experiment) a neih result leh kum kalta kum 5 chhunga Mizoram a leilet leh thingtlang lova buh kan thar dan a hum leh a fai a chhut chhuah chu a hnung table ah tih lan a ni. A tawp berah chuan mihring kan pung zel a, kan eitur mamawh pawh a pung zel a. Chaw kan nghei theilo. Chaw atana kan ngaih chu buh chauh a ni hrih bawk si a, chuvangin buh chin uar leh thar hlawk hi a tul em em a ni. Thlai chin hi a hlawk hranpa lo a ni mai thei, mahse, kan mamawh a kan nghei theih bawk si loh avangin kan uar zual zel tur a ni. Chuta tan chuan thlai chin leh thar hlawk dan pawh theihtawp chhuahin kan zir zel tur a ni. Chubakah kan lo leh thlai hmun te hi awl lovin kum tluanin thlai chin nan leh thar nan kan hmang tur a ni.




54


54.




54..

  SRI buh hmun, hrisel leh hmuhnawm


55




    SRI buh seng mai

55.




56




Japanese Weeder hnathawh dan, hlom a thlo a,lei a let chiar bawk

56.

Download